Inzameling en zuivering van afvalwater en een goede weg- en rioolinfrastructuur zijn overal ter wereld een noodzakelijke voorwaarde voor welvaartsopbouw. Om een goede kwaliteit van oppervlaktewater en grondwater te bekomen en te behouden, is het inzamelen en zuiveren van vervuilende lozingen een belangrijke stap.
Rioolbeleid is ook nauw verbonden met hemelwaterbeleid, het vasthouden van regenwater aan de bron, het beheer van grachten en kleine waterlopen en dus de aanpak van droogte, wateroverlast en hitte. Ook lokale hinder zoals verzakkingen in de weg, geurhinder, vissterftes, … kunnen de rioolbeheerders mee helpen voorkomen.
Last but not least is het gemeentelijk rioolstelsel een groot bouwkundig patrimonium dat de nodige zorg en investeringen vergt.
Het beheer van het gemeentelijk rioolnet omvat grofweg:
- de uitbouw van ontbrekende infrastructuur;
- risico gebaseerd beheer van het bestaande net door: inventarisatie, inschatting van de risico’s (kans op falen x impact bij falen), inspectie van het net, maatregelen en acties (bv reinigen, herstellen, vervangen, …), bijsturing, …;
- optimalisatie van het bestaande stelsel in functie van toekomstige noden;
- financiering van dit alles.
Aangezien het onderhoud, het beheer en de verdere uitbouw van de rioolwaterzuiveringsinfrastructuur een opdracht is die zware financiële, administratieve en technische inspanningen vergt, werd in 2005 voorgesteld hiervoor een concessie van openbare dienst af te sluiten met een ervaren en gespecialiseerd bedrijf voor een looptijd van 20 jaar.
Dit heeft geleid tot het sluiten van een concessieovereenkomst van openbare dienst inzake rioolwaterinfrastructuur tussen de stad en NV Aquafin met ingang van 1 oktober 2005.
De huidige overeenkomst verloopt op 1 oktober 2025. Als de oorspronkelijke duurtijd verstreken is, gaat een nieuwe periode van 20 jaren in, tenzij de overeenkomst door één van beide partijen opgezegd wordt, met een vooropzeg van een jaar.
Aquafin heeft aangegeven dat zij de overeenkomst in huidige vorm niet wensen te verlengen voor 20 jaar. (Een tijdelijke verlenging tot 31 december 2025 werd wel overeengekomen om de stad voldoende tijd te geven om een nieuwe overeenkomst te sluiten.)
De huidige overeenkomst was een dienstverleningscontract op maat. De stad bleef officieel rioolbeheerder, maar kon een beroep doen op de diensten en de expertise van Aquafin om haar hierbij te ondersteunen. Alle door Aquafin of haar onderaannemers (waaronder De Watergroep voor het beheer van alle klantaansluitingen) geleverde prestaties werden één op één gefactureerd aan de stad.
Voordelen:
- grote expertise bij Aquafin en ondertussen ook grote terreinkennis opgebouwd over de afgelopen 20 jaar;
- dienstverlening op maat, dus niet beperkt tot louter rioolinfrastructuur (denk aan kolkenreiniging, onderhoud grachten, KLIP-ontsluiting stadsbekabeling,...);
- grote autonomie voor stadsbestuur inzake beleid en aanwending saneringsbijdrage.
Nadelen:
- stad bleef verantwoordelijk en aansprakelijk voor het volledige rioleringsnet ingeval van defecten of wateroverlast, ook wanneer dit het gevolg was van slecht onderhoud;
- arbeidsintensieve overeenkomst voor de stadsdiensten omwille van nazicht, maar ook omwille van eindverantwoordelijkheid en wettelijke verplichtingen als rioolbeheerder;
- complexe en weinig transparante facturatie en relatief duur aangezien vaak zowel Aquafin als de stad betrokken zijn bij dezelfde dossiers;
- niet altijd eenduidige taakverdeling voor burgers, voor architecten, voor nutsbedrijven en zelfs voor de betrokken partijen.
De stad heeft volgende alternatieven om na afloop van de huidige overeenkomst te blijven voldoen aan de gemeentelijke saneringsverplichting.
- Geen concessieovereenkomst meer
Als de huidige overeenkomst stopgezet wordt en er niet tijdig een nieuwe overeenkomst is afgesloten, komt het volledige beheer van de riolering opnieuw bij de stadsdiensten terecht.
Voordelen:
- stad heeft volledige autonomie inzake beleid en aanwending saneringsbijdrage;
- eenduidigheid naar taken en verantwoordelijkheden.
Nadelen:
- verlies aan expertise en ondersteuning;
- zware belasting voor de stadsdiensten en nood aan extra ondersteuning op dienstniveau;
- onzekerheid over externe dienstverleners op projectniveau;
- volledige aansprakelijkheid bij de stad. - Afsluiten nieuwe concessieovereenkomst op maat
Voordelen:
- werking gelijkaardig aan de huidige werking;
- kans om betere voorwaarden te bedingen, maar onzeker.
Nadelen:
- moeilijke procedure volgens wetgeving overheidsopdrachten, bij voorkeur met ondersteuning van een juridisch bureau;
- geen zekerheid over interesse van derde partijen (bij de procedure in 2005 was Aquafin de enige kandidaat en zij hebben al aangegeven bij voorkeur geen nieuwe contracten op maat meer af te sluiten);
- nadelen huidige overeenkomst blijven vermoedelijk ook in de nieuwe bestaan. - Standaardovereenkomst met een bestaand samenwerkingsverband
In plaats van zelf een bestek op maat uit te schrijven, kan de stad ook inschrijven op een standaardovereenkomst van gekende rioolbeheerders, zoals Riopact (onderdeel van De Watergroep in samenwerking met Aquafin).
Voordelen:
- makkelijkere procedure (enkel marktonderzoek, geen overheidsopdracht of bestek nodig);
- vergelijkbaar met huidige werking;
- zekerheid over minstens 1 kandidaat (Riopact);
- stad blijft eigenaar van de riolering en heeft dus ook de eindbeslissing in alle beleidsbeslissingen;
- duidelijker taakverdeling tussen de verschillende partners omwille van standaardovereenkomst.
Nadelen:
- stad blijft verantwoordelijk en aansprakelijk voor het volledige rioleringsnet ingeval van defecten of wateroverlast, ook wanneer dit het gevolg is van slecht onderhoud;
- arbeidsintensieve overeenkomst voor de stadsdiensten omwille van nazicht, maar ook omwille van eindverantwoordelijkheid en wettelijke verplichtingen als rioolbeheerder;
- nog steeds complexe en weinig transparante facturatie en relatief duur aangezien vaak zowel de dienstverlener als de stad betrokken zijn bij dezelfde dossiers;
- niet altijd eenduidige taakverdeling voor burgers, voor architecten, voor nutsbedrijven. - Toetreding tot een bestaand samenwerkingsverband als gemeentelijk vennoot
Naast een standaardovereenkomst bieden de meeste rioolbeheerders ook de mogelijkheid om de rioolinfrastructuur over te dragen aan een coöperatieve vennootschap.
Voordelen:
- zekerheid over minstens 2 kandidaten (Riopact en Riobra);
- het volledige rioleringsstelsel wordt overgenomen door de coöperatie tegen een billijke vergoeding deels ander de vorm van aandelen, deels cash;
- de coöperatie neemt het volledige rioolbeheer over, inbegrepen aansprakelijkheid (behalve voor historische situaties) en wettelijke verplichtingen;
- afhankelijk van het gekozen samenwerkingsverband een niet-solidair model met transparante individuele rekeningen per vennoot, zodat de gemeente relatief grote autonomie heeft voor het bepalen van de doelstellingen of een solidair model waarbij de gemeente eerder een medebeslissingsrecht heeft rond de planning van de investeringen (financieel kan dit wel bijkomende voordelen opleveren);
- grote ontzorging van de stadsdiensten;
- lagere uurtarieven;
- interessante financieringsmogelijkheden voor investeringsprojecten, waarbij beroep gedaan kan worden op extra middelen uit de moederorganisatie van de coöperatieve.
Nadelen:
- autonomie van het rioleringsbeleid wordt gedeeltelijk uit handen gegeven.
Er werd een marktverkenning uitgevoerd met betrekking tot het onderhoud, het beheer en de verdere uitbouw van de rioolwaterzuiveringsinfrastructuur door een derde, bij de gekende rioolbeheerder, Riopact, Riobra, Farys en Pidpa.
Farys en Pidpa hebben aangegeven dat zij niet geïnteresseerd zijn om hun werkingsgebied uit te breiden naar steden als Vilvoorde, waarbinnen zij geen waterdistributienetwerk uitbaten.
Riopact en Riobra gaven aan wel geïnteresseerd te zijn.
Riopact biedt daarin zowel de optie om als Riopact-gemeente zelf rioolbeheerder te blijven, maar gebruik te maken van een dienstverlening op maat, vergelijkbaar met de huidige overeenkomst met Aquafin, als de optie om Riopact-vennoot te worden en op die manier alle rioleringsgebonden taken over te dragen aan De Watergroep.
Riobra biedt enkel de optie om toe te treden als vennoot en op die manier alle rioleringsgebonden taken over te dragen aan Fluvius.
Gelet op de steeds complexere taakstelling, wetgeving en uitdagingen die het rioolbeheer de komende jaren met zich mee zal brengen, biedt het toetreden als vennoot merkelijk voordelen. Zowel naar ontzorging van de stadsdiensten, maar ook naar optimalisatie van het investeringsbudget afkomstig uit de saneringsbijdrage.
Beide dienstverleners bieden een vergelijkbaar kwalitatief aanbod. Beide dienstverleners worden gedragen door een stabiele en betrouwbare distributienetbeheerder, waarmee de stad reeds samenwerkt voor andere leidingnetten:
- Riopact gaat uit van de lokale drinkwaternetbeheerder De Watergroep in samenwerking met Aquafin;
- Riobra werkt samen met Fluvius als werkmaatschappij, net zoals de intercommunale Fluvius Halle-Vilvoorde dit al doet voor elektriciteit- en aardgasdistributie en voor openbare verlichting.
Beide dienstverleners zijn al actief in Vlaanderen als rioolbeheerder en hebben hun kennis en doeltreffendheid al bewezen in andere gemeentes.
Beide dienstverleners hebben een financieel interessant voorstel gedaan op basis van een individuele rekening voor de stad. Een objectieve financiële vergelijking tussen beide voorstellen is echter moeilijk, omwille van de onderlinge verschillen, maar ook omwille van enkele onbekende factoren, die pas in de loop van de samenwerking duidelijk zullen worden.
Het voorstel is om toe te treden als vennoot tot Riopact, omwille van volgende redenen:
- Riopact werkt standaard voor al haar vennoten met een individuele rekening (niet-solidair systeem).
Bij Riobra zijn de meeste vennoten ingestapt in een solidair systeem en beschikken zij dus niet over een individuele rekening. Uit hun berekeningen is gebleken dat een solidair systeem voor Vilvoorde minder interessant zou zijn. In hun definitieve aanbod stellen zij bijgevolg ook een individuele rekening voor, maar Vilvoorde zou de uitzondering zijn binnen de vennootschap. - Riopact werkt voor een groter aandeel van de dienstverlening met een rechtstreekse aanwending van de saneringsbijdrage en bijgevolg minder complexe boekhoudkundige constructie dan Riobra waar gewerkt wordt met uitbetalingen aan de stad, maar voorbehouden voor overige werken gerelateerd aan rioolwerken en die vervolgens teruggevorderd worden om deze uitgaven te financieren.
- Riopact is bereid om alle extra dienstverlening op maat, zoals die opgenomen is in de huidige concessieovereenkomst met Aquafin, over te nemen. Dit betreft onder meer rattenbestrijding en straatkolkenreiniging.
In het voorstel van Riobra is bepaalde extra dienstverlening, zoals rattenbestrijding, niet inbegrepen. - Riopact verwacht lagere overheadkosten, waardoor het resterende investeringssaldo potentieel hoger ligt.
- De samenwerking met Aquafin en De Watergroep gedurende de afgelopen 20 jaar is goed verlopen. Een evaluatie van het aflopende contract geeft dan ook geen indicatie om een samenwerking in de toekomst te mijden.