De artikelen 60 tot en met 65 van het decreet van 21 april 2023 ‘tot wijziging van diverse decreten met betrekking tot wonen’ hebben de regeling van het voorkooprecht in deel 6 van boek 5 van de Vlaamse Codex Wonen (VCW) van 2021 met ingang van 9 juni 2023 gewijzigd.
Het functioneel voorkooprecht op basis van het leegstandsregister, het register van verwaarloosde woningen en gebouwen en de Vlaamse inventaris voor ongeschikte en onbewoonbare woningen (VIVOO) werd geschrapt.
Het aantal begunstigden van het recht van voorkoop op basis van de Vlaamse Codex Wonen werd beperkt tot de woonmaatschappijen, Vlabinvest apb en de gemeenten. Ook de bestemming is gewijzigd: de woonmaatschappij en de gemeente kunnen het recht van voorkoop uitoefenen met het oog op de verruiming of ter ondersteuning van het woonaanbod in eigendom of beheer van de woonmaatschappij.
Vlabinvest apb kan via dit recht van voorkoop een actief grond- en pandenbeleid voeren in zijn werkingsgebied om te zorgen voor een betaalbaar woonaanbod ten behoeve van modale inkomenstrekkers.
Sinds 9 juni 2023 is het de gemeente die een afbakening maakt van percelen en gebouwen waarop het recht van voorkoop van toepassing is. Alleen percelen en gebouwen gelegen in een zone bestemd voor wonen komen in aanmerking.
De afbakening moet bij gemeenteraadsbesluit gebeuren en voldoende onderbouwd zijn. De gemeente houdt daarbij rekening met het gevoerde huisvestingsbeleid, aangezien het perceel of gebouw dat door de uitoefening van het recht van voorkoop is gekocht, een specifieke bestemming moet hebben.
Artikel 5.76, §3 van de Vlaamse Codex Wonen voorziet uitzonderingen op het recht van voorkoop. Zo wordt het recht van voorkoop niet aangeboden in geval van een particuliere aankoop van een eerste en enige gezinswoning, of een perceel bouwgrond, met het oog op eigen bewoning.
De gemaakte afbakening geldt voor maximaal 15 jaar vanaf de inwerkingtreding van het gemeenteraadsbesluit. Zij is pas uitvoerbaar indien de afbakening via het digitaal platform Recht van Voorkoop is aangeleverd en zichtbaar is in het themabestand ‘Recht van Voorkoop’, te raadplegen via Geopunt.
De behoefte aan sociale woningen is groot. Er stonden in 2024 1 449 actieve kandidaat-huurders op de wachtlijst die een sociale huurwoning in Vilvoorde willen bekomen.
In het kader van de afbakening in functie van het recht van voorkoop volgens de Vlaamse Codex Wonen (VCW) werd overlegd met de woonmaatschappij Inter-Vilvoordse Maatschappij voor Huisvesting en Vlabinvest. Beide partijen zijn vragende partij voor een zo ruim mogelijke territoriale afbakening, om op die manier voldoende aanbiedingen van recht van voorkoop te bekomen en in ieder geval geen interessante opportuniteiten te missen.
In functie van de ondersteuning en verruiming van het sociaal woonaanbod en rekening houdend met een gewenste spreiding over het gehele grondgebied, wordt voorgesteld alle percelen met een woonbestemming op het grondgebied van Vilvoorde op te nemen in de afbakening van het recht van voorkoop VCW. Vandaag wonen de kandidaten op de wachtlijst voor een sociale woning verspreid over het grondgebied. Om het sociale weefsel te behouden, is het aangewezen (nieuwe) sociale woningen dan ook maximaal over het grondgebied te spreiden.
Gezien de uitstekende ligging van Vilvoorde en als enige stad in de Vlaamse Rand is een brede afbakening te verantwoorden: Vilvoorde is als enige stad in de Vlaamse Rand goed uitgerust om te verdichten. Bovendien is de stad is bijzonder goed ontsloten en bereikbaar met alle vervoersmodi: er is een uitgebreid wegennet, een goed uitgerust treinstation, het centrum en alle wijken zijn via bus te bereiken en verschillende fietssnelwegen kruisen de stad.
Zelfs het meer landelijk gelegen Houtem ligt goed ontsloten en op nog relatief korte afstand van het stadscentrum (< 4 km). Bovendien is in deze kern een grote sociale woonwijk gelegen. De afgelopen jaren werden sociale woningen op de private markt verkocht. Het recht van voorkoop biedt de kans om deze woningen bij een eigendomsoverdracht terug te kopen en bij het sociale huurpatrimonium te voegen. Dat kan ook zeer interessant zijn voor toekomstige bouwblokrenovaties.
Gelet op de grote nood aan betaalbare huisvesting werd niet geselecteerd op grootte van percelen. Ook kleine percelen kunnen namelijk interessant zijn, zowel op zich via kleinere projecten als in combinatie met aansluitende percelen.
Voor de afbakening werd rekening gehouden met het gewestplan, BPA's en RUPs. De afbakening moet gebeuren per perceel via kadastrale gegevens. Concreet wordt daarom een opsomming van de perceelnummers aan dit punt toegevoegd. Artikel 5.76 van de Vlaamse Codex Wonen bepaalt dat de gemeenteraad de percelen en gebouwen afbakent via een gemeenteraadsbesluit. Wanneer er in de toekomst wijzigingen zijn bij de opgelijste percelen (bijvoorbeeld door opsplitsing of samenvoeging van percelen) moeten deze, na wijziging, opnieuw goedgekeurd worden door de gemeenteraad.
De woonmaatschappij Inter-Vilvoordse Maatschappij voor Huisvesting, het Autonoom ProvincieBedrijf Vlabinvest, en de stad Vilvoorde zijn de begunstigden voor het uitoefenen van het recht van voorkoop.
Het recht van voorkoop, soorttype Vlaamse Codex Wonen, wordt ingesteld op de lijst van percelen. Het recht van voorkoop geldt voor een periode van 15 jaar.
Deze afbakening wordt aan het agentschap Digitaal Vlaanderen gemeld via de webtoepassing ‘recht van voorkoop'.
De lijst van percelen maakt integraal deel uit van dit besluit.