2022_GR_00303 - Goedkeuren motie inzake de overlast van de luchthaven van Zaventem en de bescherming van de gezondheid en het leefmilieu van de inwoners van Vilvoorde. - Beslissing

1. Gerechtelijke procedures en scenario’s voor het baan- en routegebruik

1.1 Op 30 mei 2018 bekwamen de vijf Noordrandgemeenten (Machelen, Vilvoorde, Grimbergen, Meise en Wemmel) een vonnis van de Nederlandstalige Brusselse rechtbank waarin de rechter het bevel gegeven heeft om de verschuivingen van vliegtuigen vanuit Brussel en de Oostrand (door de verschuiving van routes, het wijzigen van windcriteria en het wijzigen van tonnagebeperkingen) terug te draaien en een nieuwe verdeling uit te werken conform de Grondwet (gelijkheidsbeginsel, verbod op discriminatie, recht op gezondheid en rustig privéleven).

We zijn meer dan vier jaar verder en er is nog niets verbeterd in de door de rechtbank opgelegde zin. Er werden door de Belgische Staat wel al dwangsommen betaald aan de Noordrandgemeenten omwille van de niet-naleving van het vonnis (750 000 euro + 1 200 000 euro).

Door het vonnis werd ook opgelegd dat er een Staten-Generaal zou worden opgericht van alle actoren om tot een gedragen oplossing te komen. Pas drie jaar na het vonnis werd door Federaal Minister Gilkinet een ‘Staten-Generaal’ bijeengeroepen waarin de Noordrandgemeenten slechts vier vertegenwoordigers toegewezen kregen (twee burgemeesters en twee vertegenwoordigers van de actiegroepen) terwijl andere zones die getroffen worden door minder of een vergelijkbaar aantal overvluchten twaalf vertegenwoordigers werden toegewezen, gezondheidsexperts en piloten de grote afwezigen blijven op de vergaderingen, de agenda eenzijdig bepaald wordt door het kabinet van Minister Gilkinet en op vragen van deelnemers tot nu toe geen enkel antwoord is gekomen …

1.2 Parallel is er een reeks van drie opeenvolgende vonnissen van de Franstalige rechtbank van Brussel (19 juli 2017, 1 februari 2019 en 9 december 2020) waarin de overschrijdingen van de Brusselse geluidsnormen wordt verboden boven het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Omwille van deze uitspraak en om boetes te voorkomen, proberen de luchtvaartmaatschappijen de Brusselse geluidsmeters te vermijden, door vooral over de Noordrand te vliegen. Ook aan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werden intussen al voor meer dan 15 miljoen euro aan dwangsommen betaald.

In het kader van de Brusselse vonnissen werd de Belgische Staat verplicht om een studie te laten maken door een expert die oplossingen moest voorstellen voor de overschrijdingen van de Brusselse geluidsnormen op de Kanaalroute, de Ringroute en de landingsroute op baan 01 bij oostenwind.

De bij de Brusselse vonnissen betrokken partijen konden voorstellen overmaken aan de expert. Onze raadsman schreef de expert eveneens aan met de vraag om twee voorstellen – een op korte termijn en een op lange termijn - te analyseren die konden tegemoet komen aan het Brussels basisvonnis van 19 juli 2017 én het hogervermelde Noordrandvonnis. Federaal Minister Gilkinet heeft echter de expert verbod opgelegd om voorstellen te onderzoeken die niet van de partijen kwamen (Noordrandgemeenten) of die laattijdig binnenkwamen (Vlaams Gewest).

Het resultaat was dat enkel voorstellen werden geanalyseerd

• op verzoek van Brussel, waarbij alle hinder van Brussel werd verschoven naar de Vlaamse rand (Noordrand en Oostrand);
• op verzoek van de Oostrand, waarbij alle hinder van Brussel én de Oostrand werd verschoven naar de Noordrand.

In totaal werden door het aangestelde studiebureau ENVISA negen scenario’s naar voren geschoven. De meeste scenario’s houden een bijkomende verschuiving van overlast in van Brussel naar Vlaanderen. Geen enkel scenario gaat uit van een systematische verdeling van de hinder of van een verdeling op basis van correcte windcriteria en de bestemming van de vliegtuigen (N/NW/W/ZW/Z/ZO/O/NO), zodat de hinder op een objectiveerbare wijze wordt verdeeld over de diverse zones rond de luchthaven.

Een scenario dat wel naar voren wordt geschoven en ook ruime aandacht kreeg in de Franstalige pers, kan schematisch als volgt worden weergegeven:

Dit scenario zou betekenen dat alle opstijgende vliegtuigen vanaf de luchthaven Brussel-Nationaal zouden worden geconcentreerd (en alle vliegtuigen naar het W/ZW/Z/ZO/O een omweg zouden maken) boven Machelen, Vilvoorde, Grimbergen, Meise en Wemmel. Dit zou neerkomen op +/- 350 vliegtuigen per 24 uur … dag en nacht … week en weekend…

Minstens de in rood aangegeven zone zou dan quasi onleefbaar worden.

Een studie rond Parijs maakte een berekening van de consequenties:

• verlies van minstens 3,5 gezonde levensjaren voor de getroffen inwoners;
• jaarlijks een gigantische gezondheidseconomische kost voor de gemeenschap;
• drastische daling van de waarde van het onroerend goed;
• verpaupering van de betreffende zones.

De door ENVISA geanalyseerde scenario’s vertonen ernstige hiaten:

• a. Geen analyse van actuele zone/aantal ernstig gehinderde mensen met WHO-normen van 2018.
• b. Geen analyse van de actuele gezondheidseconomische kost.
• c. Geen objectieve informatie voor keuze tussen concentratie en systematische verdeling. Indien men zo weinig mogelijk mensen zoveel mogelijk hinder wenst te geven dient ook een analyse  van een concentratiescenario met een bocht naar links vanaf (een al dan niet met 900 meter verlengde) baan 25L te worden gemaakt cfr. de scenario’s 1a2 en 1b2 van Envisa. Indien het de bedoeling is om zoveel mogelijk mensen een beetje hinder te geven, zodat er zo weinig mogelijk mensen ziek van worden of vervroegd sterven en het onroerend goed in de luchthavenregio geen drastische verschillen zou kennen, dient ook de analyse van scenario’s van systematische verdeling op tafel te komen.

Om die reden hebben de colleges van burgemeesters en schepenen van de vijf Noordrandgemeenten beslist om aan de federale regering te vragen bijkomende scenario’s te onderzoeken. In een eerste bijkomend scenario wordt uitgegaan van een verregaande systematische verdeling van de hinder en dit op korte termijn (zonder aanpassing van de infrastructuur) en op lange termijn (met gelijkwaardige uitrusting van allee start- en landingsbanen). In een tweede bijkomend scenario zou dan onderzocht kunnen worden wat de gevolgen zouden zijn indien alle vluchten die in scenario 9 van Envisa naar rechts opstijgen, naar links zouden vertrekken vanaf (een al dan niet met 900 meter verlengde) baan 25L cfr. de scenario’s 1a2 en 1b2 van Envisa.

Indien op deze vraag niet wordt ingegaan, zijn de vijf gemeenten voornemens dit bijkomend onderzoek af te dwingen via de rechtbank. Het onderzoeken van de bijkomende scenario’s is ook belangrijk in het kader van de beslissing over de nieuwe omgevingsvergunning voor de luchthaven die de Vlaamse overheid binnen afzienbare tijd dient te nemen, gelet op het feit dat de bestaande vergunning op 8 juli 2024 afloopt.

2. Gezamenlijk standpunt actiegroepen

Met het oog op het beperken van de gezondheidsrisico’s en de overlast van de luchthaven Brussel-Nationaal hebben de actiegroepen uit Vlaams-Brabant in onderling overleg en in samenwerking met de Bond Beter Leefmilieu een gezamenlijk standpunt uitgewerkt. Dit wordt momenteel aan de bevolking voorgelegd in de vorm van een petitie, waarbij zowel met de gezondheids- als ook economische aspecten van de uitbating van de luchthaven Brussel-Nationaal rekening wordt gehouden.

De petitie schuift daarbij de volgende vier doelstellingen naar voren:

• afbouw van de nachtvluchten;
• invoering van een plafond op het aantal vliegbewegingen;
• realisatie van een lage-emissiezone in de lucht, zodat de uitstoot van geluid en CO² van de vliegtuigen stelselmatig kan worden verminderd;
• nvoering van geluids- en frequentienormen i.f.v. verminderde geluidshinder op de grond en een evenwichtige beperking van de hinder voor alle omwonenden.

De gemeenteraad van 28 november 2022 kan zich in de bekommernissen en de krachtlijnen van deze tekst vinden en vraagt aan zowel de Vlaamse als de federale overheid om hiermee in hun beleid rekening te houden. Er dient te worden gestreefd naar een evenwicht tussen enerzijds de economische belangen van de luchthaven Brussel-Nationaal en anderzijds het welzijn en de gezondheid van de bevolking die in de ruime omgeving van deze luchthaven woont. Het is immers wetenschappelijk al uitvoerig aangetoond dat de luchtvaart gezondheidsschade veroorzaakt via de overvlucht, dag en nacht, van grote aantallen luidruchtige vliegtuigen, alsook via de hoge uitstoot van CO2 en stikstofoxiden, luchtvervuiling met ultrafijnstof. Bij alle belangrijke beleidsmaatregelen moet steeds de gezondheidseconomische kost van de exploitatie mee in rekening worden genomen.

De gemeenteraad van 28 november 2022 wil daar nog aan toevoegen dat alles in het werk moet gesteld opdat vliegtuigen zoveel mogelijk tegen de wind in vliegen en zoveel mogelijk rechtstreeks zouden vliegen naar hun bestemming, zonder overbodige omwegen. Dit zou automatisch zorgen voor minder geluidshinder, minder energieverbruik en een lagere CO²-uitstoot, wat van groot belang is in het kader van het klimaatbeleid.